İnşaat sigortalarının (bütün riskler) işin tamamını kapsamaması, iş artışlarının ve süre uzatımlarının kapsama alınmaması aşağıya alınan Sayıştay Mali denetim Raporunda sorgulanmıştır.
4735 sayılı KİSK’in “İş ve işyerinin sigortalanması” başlıklı 9 uncu maddesinde,
“Yapım işlerinde yüklenici; işyerlerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde, işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı, geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorundadır. “hükmü,
YİGŞ’nin “İş ve işyerlerinin korunması ve sigortalanması” başlıklı 9 uncu maddesinde;
“(1) Yüklenici, işyerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu yapım işinin korunmasından 43 üncü madde hükümleri dikkate alınmak şartı ile işe başlama tarihinden kesin kabul tarihine kadar sorumludur. Bu sebeple yüklenici, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 9 uncu maddesi hükümleri dahilinde; işyerlerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde, işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı inşaat sigortası (bütün riskler), geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise yürürlükteki İnşaat Sigortası (Bütün Riskler) Genel Şartları çerçevesinde kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorundadır.
(2) Sigortaya esas alınacak bedeller, işin kendisi için sözleşme bedeli, her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ve benzeri için ise piyasa rayiçlerine göre hesaplanan bedellerdir. Ödenen toplam hakediş tahakkuk tutarının (fiyat farkları dahil) poliçedeki sigorta bedelini aşması ve.veya poliçede öngörülen sigorta bitiş tarihinin süre uzatımı veya cezalı çalışma sebebiyle aşılması hallerinde, zeyilname ile sigorta bedelinin artırılması ve.veya sigorta süresinin uzatılması zorunludur.
…” hükmü yer almaktadır.
Yapım işlerine ilişkin inşaat sigortalarının yaptırılmasında yukarıda belirtilen hükümlere uyulması gerekmekte olup, yapım işi sözleşmeleri de anılan mevzuat hükümlerine aykırı olamaz.
İkmal işlerinde veya sözleşmesi fesih edilerek tekrar ihale edilen işlerde yükleniciler tarafından yaptırılan bütün riskler inşaat sigortalarının, sözleşme ve eki doküman gereği, kalan inşaat işleri ile birlikte önceki yükleniciler tarafından yapılmış imalatları da kapsaması gerekmektedir.
4735 sayılı KİSK’in “İş ve işyerinin sigortalanması” başlıklı 9 uncu maddesi gereği, yükleniciler sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde, işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek risklere karşı, geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorundadır. Dolayısıyla, 4735 sayılı Kanuna göre yüklenicilerin bütün riskler inşaat sigortasını sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde yaptırmaları gerekmektedir.
Diğer yandan, YİGŞ’nin 9 uncu maddesinde “İş ve işyerlerinin korunması ve sigortalanması” başlıklı maddesinde, bütün riskler inşaat sigortasında esas alınacak bedelin işin kendisi için sözleşme bedeli olduğu hükmü yer almaktadır.
YİGŞ sözleşme ve eki belgeler arasında ilk sırada yer aldığı ve delil sözleşmesi niteliğinde olduğu için, sözleşme tasarısı ve ihale dokümanının buna aykırı olmaması gerekir. KİSK’nin 9 uncu maddesi gereği bütün riskler inşaat sigortasının sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde yaptırılması hükmüne rağmen YİGŞ’nin 9 uncu maddesinin sigorta tutarını sözleşme bedeli ile sınırlandırması, ikmal işlerinde veya sözleşmesi feshedilerek tekrar ihale edilen işlerde idarelerin ihale dokümanında bütün riskler inşaat sigortasının kapsamını belirleme yetkisini ortadan kaldırmaktadır.
Diğer bir husus, 4735 sayılı KİSK, YİGŞ ve işin sözleşmesi gereği, sigorta poliçesi zeyilnamesi ile işe ait sözleşmenin uygulanması sürecinde ortaya çıkan iş artış tutarları ve hakedişlerde ödemesi gerçekleştirilen fiyat farklarını kapsayan toplam hakediş bedeli üzerinden sigorta bedelinin artırılması ve süre uzatım kararı kapsamında ilave edilen süre doğrultusunda sigorta süresinin uzatılması gerekmektedir.
Geçici kabul işlemleri onayla sonuçlanıncaya kadar hukuki olarak geçici kabul yapılmış sayılmayacağından, YİGŞ’nin 9 uncu maddesi uyarınca, zeyilname ile inşaat sigortasının süresinin uzatılması ve ortaya çıkan iş artış tutarları ve hakedişlerde ödemesi gerçekleştirilen fiyat farklarını kapsayan toplam hakediş bedeli üzerinden sigorta bedelinin artırılması gerekmektedir.
Kamu idaresi cevabı
Özetle,… işleri kapsamından sözleşmenin 17. maddesinde belirtildiği gibi (Ek 9.1.1. “Sözleşme 17.md.”) sözleşme konusu iş için yüklenicinin all-risk sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmaktadır. Sözleşme konusu işin bedeli sözleşmenin 6. maddesinde belirtilmiş olup; (Ek 9.1.2 “Sözleşme Md.6”) bu tutar üzerinden sigorta yapılmıştır. İhale eki dokümanlar arasında öncelik sırasına göre Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümleri öncelikli olduğundan işbu şartnamenin 9. Maddesi gereğince işin sözleşme bedeli üzerinden ve işin kapsamı esas alınarak sigorta yaptırılmıştır. (Ek 9.1.3. “Poliçeler”) Bu nedenle yapılan all-risk sigorta bedellerinin mevzuata uygun olduğu,
Öte yandan, Sigorta Poliçesinde İnşaat All Risk sigortasının 22.05.2014 tarihinde dolduğu görülmektedir. Ancak söz konusu metroların geçici kabul tutanaklarının heyet tarafından imzalanmasının akabinde M3 hattı 12.02.2014, M2 hattı ise 13.03.2014 tarihinde işletmeye alınmış ve fiili olarak bakım devresi başlamıştır. Bu sebeple poliçede bakım devresi süreci devreye girmiştir. Bakım devresi sürecinin bitiş tarihi ise 22.05.2015 olup halen yürürlüktedir. Ayrıca hattın işletmeye alınmasından itibaren işletmeci kuruluş metro hattının işletme aşamasının gerektirdiği tüm sigortaları yaptırıldığı, ifade edilmiştir.
Sonuç olarak
Bulguda belirtilen açıklamalar ve idarenin cevabı birlikte dikkate alındığında, 4735 sayılı KİSK’e göre bütün riskler inşaat sigortasının sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde ikmal işlerinde veya sözleşmesi feshedilerek tekrar ihale edilen işlerde sözleşme bedeli üzerinden değil, işin tamamı için yaptırılması gerekmektedir. Bu şekilde sigorta yaptırılabilmesi için de YİGŞ sözleşme ve eki belgeler arasında ilk sırada yer aldığı ve delil sözleşmesi niteliğinde olduğundan ve sözleşme tasarısı ve ihale dokümanının buna aykırı olmaması gerektiğinden YİGŞ’nin 9 uncu maddesinde değişiklik yapılması gerekmektedir.
Geçici kabul işlemleri onayla sonuçlanıncaya kadar hukuki olarak geçici kabul yapılmamış sayılacağından inşaat sigortasının genişletilmiş bakım devresi de başlamayacaktır. 4735 sayılı KİSK’te de belirtildiği üzere genişletilmiş bakım devresi geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreyi kapsamaktadır. Dolayısıyla, geçici kabul işlemleri tamamlanıncaya kadar bütün riskler inşaat sigortasının yürürlükte olması gerekmektedir.
Diğer husus, 4735 sayılı KİSK, YİGŞ ve işin sözleşmesi gereği, sigorta poliçesi zeyilnamesi ile işe ait sözleşmenin uygulanması sürecinde ortaya çıkan iş artış tutarları ve hakedişlerde ödemesi gerçekleştirilen fiyat farklarını kapsayan toplam hakediş bedeli üzerinden sigorta bedelinin artırılması ve süre uzatım kararı kapsamında ilave edilen süreler doğrultusunda sigorta süresinin uzatılması gerekmektedir.
